Het is vooral het glazuur dat samen met de vorm het karakter van een pot bepaalt. De harde of zachte kleur, mat of glans, egaal of ongelijk van dikte, op glazuren raak je eigenlijk nooit uitgekeken. Maar waaruit bestaat glazuur?

Eigenlijk is glazuur gewoon glas waarin andere stoffen zijn gemengd. Het gaat erom dat een paar grondstoffen op hoge tempatuur samensmelten en zich hechten op de klei, de 'scherf'. Hoe hoger de temperatuur, hoe beter de hechting en hoe natuurlijker (lees: goedkoper) de grondstoffen die gebruikt kunnen worden. Grofweg zijn er glazuren tussen 500 en 1500 graden. Echter, op hele lage temperatuur blijft de scherf poreus en dus heel kwetsbaar. Voor gebruiksgoed zoek je dan ook al gauw temperaturen boven 1000 graden.

Een heel eenvoudige glazuur is een mengsel van klei en loodhydroxide (gemalen schuim van kokend lood, zeer giftig). Dit glazuur zie je o.a. op middeleeuwse kookpotten. Soms met groene versiering doordat koper is toegevoegd aan het glazuur. De klei is de 'body' van het glazuur en het lood is het smeltmiddel.

Veel soorten glazuur kun je gewoon kant en klaar kopen. Aanmaken met water tot karnemelk-dikte en de pot kan worden gedompeld, overgoten of besproeid met het glazuur. Je kunt ook diverse lagen van verschillende kleuren over elkaar heen zetten. Meestal bepaal je eerst de temperatuur waarop je wilt stoken (o.a. welke oven heb je, wat wil je maken) en daar zoek je glazuren bij.

Het leukste is natuurlijk om je eigen glazuren te maken. Je koopt losse grondstoffen en gaat experimenteren. Er is veel literatuur over glazuren en ook op internet staan veel recepten. Proeftegeltjes maak ik door een ring te draaien en die in stukjes te snijden. De proefjes staan zelfstandig in de oven en na het stoken breek ik het voetje af. Glazuurtests doe je altijd verticaal om te weten of een glazuur niet gaat lopen.

Als ik toch verschillende kleuren van dezelfde basisglazuur wil testen, voeg ik er ook steeds twee bij twee en maak zo onderstaande driehoekjes.

Dit kun je ook op grotere schaal doen: als je bijvoorbeeld tien glazuren hebt die je goed bevallen, maak je proefjes van steeds 50-50 van twee glazuren: zo krijg je een groot schema met alle combinaties.

Om de giftigheid van sommige grondstoffen te beperken, worden deze bijv. met kwarts samengesmolten en weer gemalen. Het resultaat, de zogenaamde 'fritte' is niet giftig, maar heeft wel de eigenschappen van de oorspronkelijke grondstoffen.

Ik ben zelf iemand die maar een beetje experimenteert, maar je kunt de glazuursamenstelling ook heel theoretisch benaderen door de chemische formules te berekenen. Professor Seger (bekend van de smeltkegels) heeft hier veel onderzoek naar gedaan. Op die manier kun je heel gericht zoeken naar grondstoffen die je glazuren kunnen verbeteren.

Een verhaal apart zijn de glazuren die ontstaan door op hoge temperatuur zout of soda in de oven te brengen. Potten zijn slechts van binnen geglazuurd en aan de buitenkant vaak voorzien van een kleilaagje dat goed reageert met het natrium dat vrijkomt als zout of soda verdampt. Deze manier van 'vapour glazing' is in de middeleeuwen ontstaan in Duitsland en bij ons o.a. bekend van de 'Keulse' potten.

Sinds enige tijd werk ik met deze techniek, met zeer verrassend resultaat. De combinatie zout/soda en houtas, dat altijd met het vuur meekomt op de potten, is heel mooi, zie Werk 2.